Wat hebben speurhonden, drugs- en explosieven honden, lijkenhonden en lawine honden met elkaar gemeen? Allemaal hebben ze een baan waarbij hun fenomenale reukvermogen centraal staat. Om levende of dode mensen te vinden of om drugs en explosieven op te sporen. En daar zijn de laatste jaren een paar opmerkelijke snuffelbanen bijgekomen.
In tegenstelling tot mensen, wiens wereld vooral door het gezichtsvermogen wordt bepaald, levert voor een hond het reukvermogen de meeste waarnemingen op. De fysiologie van een hondenneus is dan ook complexer dan de mensenneus. Een hond ruikt vele malen beter dan een mens.
Dat komt door een aantal dingen:
Niet verbazingwekkend dat er steeds meer banen komen voor hondenneuzen!
Behalve de hiervoor genoemde typen speurhonden is er de laatste jaren een geheel nieuwe categorie toepassingen gevonden waar een hondenneus voor ingezet wordt. Gezamenlijk wordt deze categorie aangeduid als de biodetectie honden: honden die door aan urine, uitwerpselen, adem of huidcellen van mensen te ruiken diverse ziekten kunnen opsporen.
In 2011 is een traject gestart (o.l.v. Hotsche Luik) in het VUMC in Amsterdam met een hond die getraind is om te ruiken of iemand besmet is met een specifieke en voor verzwakte patiënten gevaarlijke bacteriesoort. Dit kan een nuttige toepassing zijn omdat je op deze manier een besmetting al in een vroeg stadium kunt opsporen.
In 2009 werd in Groot-Brittannië een huishond ontdekt die reageerde wanneer zijn eigenaar een zogenaamde hypo had, de bloedsuikerniveaus van de diabetes patiënt zijn dan gevaarlijk gedaald. Sindsdien zijn verscheidene diabetes hulphonden getraind die bij hun baasje kunnen ruiken of de bloedsuikerniveaus te laag zijn en dit dan aangeven.
Overigens is de wijze waarop een hond aangeeft dat hij gevonden heeft wat hij zoekt ook onderdeel van het trainingsproces. De trainer leert de hond als je dit ruikt, moet je dat doen en dan krijg je een beloning. Een explosieven hond wordt uit veiligheidsoogpunt geleerd om te gaan zitten als reactie op explosieven geur. Een hypo hond kan geleerd worden om te blaffen, een poot te geven, te geen zitten naast de eigenaar of wat deze maar handig vindt om aan te geven dat de bloedsuiker spiegel laag is.
Spectaculair zijn ook de recente resultaten op het gebied van kanker diagnostiek. Het begon in 1989 met het idee dat kanker wellicht geursporen in ons lichaam genereert die wij mensen nog niet kunnen waarnemen maar honden wel. Onderzocht is of honden verschil konden ruiken tussen de adem van iemand die kanker heeft en iemand die gezond is. Dit bleek het geval. Inmiddels lopen er diverse studies naar de effectiviteit van deze nieuwe vorm van kankerdiagnostiek. Uiteindelijk zal met het oog op effectiviteit en kosten de hondenneus worden vervangen door een elektronische variant: een apparaat dat, vergelijkbaar met een alcohol blaastest, informatie geeft over de in de adem aangetroffen geurmoleculen.
Tot het zover is, is het interessant ons af te vragen hoe om te gaan met vals positieven: gevallen waarbij de hond aangeeft dat er sprake is van kanker terwijl de artsen menen dat de patiënt kankervrij is. Omdat een hond genoeg heeft aan een paar geurmoleculen voor identificatie vraag je je af wat betrouwbaarder is: de hondenneus of onze Westerse medische apparatuur.
Is het einde van toepassingen van de hondenneus al in zicht? Voorlopig nog niet. Wat dacht u van ‘orka poep snuivers’? Wereldwijd lopen de aantallen orka’s langzaam terug. Wetenschappers proberen uit te zoeken waardoor dat komt. Door de uitwerpselen van de orka’s te analyseren kan veel informatie worden verkregen over aanwezige toxines, het geslacht en leeftijd van het individu. Maar dan moet je dus wel eerst die uitwerpselen vinden. En dat is waar de hondenneus van pas komt. In Amerika is een labrador genaamd Tucker opgeleid om vanaf een boot de drijvende orka uitwerpselen van 1,5 km afstand te spotten. Tucker krijgt zijn favoriete bal als beloning telkens als hij orka poep heeft gevonden. Een baan waar wij mensen onze neus voor op zouden trekken maar Tucker gelukkig niet!
Toevallig stond er op de dag van het plaatsen van dit bericht een artikel in het Haarlems Dagblad over dit onderwerp. Het artikel uit de krant kun je hier lezen.
